Nederland staat bekend om zijn rijke agrarische traditie, maar wijnbouw is een relatief nieuwe toevoeging aan ons landbouwareaal. Met de groeiende populariteit van Nederlandse wijnen komt ook de noodzaak om duurzame en regeneratieve landbouwmethoden te integreren. Een cruciaal aspect hiervan is de waterhuishouding, vooral in wijngaarden die te maken hebben met de uitdagende eigenschappen van kleibodems. In deze blog bespreken we de principes van regeneratieve wijnbouw, de specifieke uitdagingen van kleibodems, en de innovatieve oplossing om een netwerk van biodiversiteitspoelen en wadi’s aan te leggen.
Principes van Regeneratieve Wijnbouw
Regeneratieve wijnbouw is een holistische benadering die verder gaat dan biologische of biodynamische landbouw. Het richt zich op het herstellen en versterken van het ecosysteem waarin de wijngaard zich bevindt. De kernprincipes van regeneratieve wijnbouw zijn:
- Bodemgezondheid: Het bevorderen van een levende, vruchtbare bodem door middel van compost, mulch, en groenbemesters. Een gezonde bodem heeft een rijk bodemleven dat organisch materiaal afbreekt en voedingsstoffen beschikbaar maakt voor de wijnstokken.
- Biodiversiteit: Het creëren van een divers ecosysteem binnen en rond de wijngaard. Dit omvat het planten van inheemse bloemen en kruiden, het behouden van natuurlijke habitats, en het integreren van dieren zoals schapen en kippen voor natuurlijke ongediertebestrijding en bemesting.
- Waterbeheer: Het optimaliseren van watergebruik door regenwateropvang, druppelirrigatie, en de aanleg van landschapselementen zoals poelen en wadi’s die water vasthouden en geleidelijk afgeven.
- Koolstofopslag: Het verhogen van de hoeveelheid organisch materiaal in de bodem, wat helpt om koolstof vast te leggen en zo bijdraagt aan de bestrijding van klimaatverandering.
Uitdagingen van Kleibodems in de Wijngaard
Kleibodems bieden unieke uitdagingen voor wijnbouwers. Deze bodems hebben de eigenschap om in de winter veel water vast te houden en in de zomer snel uit te drogen. Dit heeft een aantal nadelige effecten op de wijnstokken en de algehele gezondheid van de wijngaard:
- Wateroverlast in de Winter: Kleibodems hebben een hoge waterretentiecapaciteit, wat betekent dat ze in natte periodes snel verzadigd raken. Dit kan leiden tot wateroverlast, wortelrot, en een gebrek aan zuurstof voor de wortels van de wijnstokken.
2. Droogte in de Zomer: In droge periodes verdichten kleibodems snel, waardoor het moeilijk wordt voor de wijnstokken om voldoende water op te nemen. Dit kan leiden tot waterstress, wat de groei en vruchtzetting van de wijnstokken negatief beïnvloedt.
3. Temperatuurschommelingen: Kleibodems kunnen extreme temperatuurschommelingen ervaren, wat de micro-organismen in de bodem en de gezondheid van de wijnstokken kan verstoren.
Oplossing: Biodiversiteitspoelen en Wadi’s
Een innovatieve en effectieve oplossing voor de waterhuishouding in kleibodems is het aanleggen van een netwerk van biodiversiteitspoelen en wadi’s. Deze landschapselementen helpen om water op een natuurlijke en duurzame manier te beheren.
Biodiversiteitspoelen
Biodiversiteitspoelen zijn kleine waterpartijen die strategisch geplaatst worden in de wijngaard. Ze dienen meerdere doelen:
- Wateropslag: Poelen vangen overtollig regenwater op in de winter en fungeren als een waterreservoir voor droge periodes. Dit helpt om de waterbalans in de wijngaard te reguleren.
- Biodiversiteit: De poelen creëren een habitat voor een breed scala aan planten en dieren. Dit verhoogt de biodiversiteit en helpt bij natuurlijke plaagbestrijding en bestuiving.
- Microklimaat: Poelen helpen om het microklimaat in de wijngaard te stabiliseren door de luchtvochtigheid te reguleren en temperatuurschommelingen te verminderen.
Wadi’s
Wadi’s zijn droogdalen die tijdelijk water opvangen en langzaam afvoeren. Ze kunnen als volgt bijdragen aan de waterhuishouding:
- Waterinfiltratie: Wadi’s zorgen voor een gecontroleerde waterafvoer, wat erosie vermindert en water dieper in de bodem laat infiltreren. Dit helpt om het grondwaterpeil aan te vullen en droogtestress in de zomer te verminderen.
- Bodembewerking: Door de natuurlijke drainage en infiltratie verbeteren wadi’s de bodemstructuur en verminderen ze de verdichting van de kleibodem.
- Vegetatie: Langs de wadi’s kunnen inheemse planten en kruiden worden aangeplant die bijdragen aan de biodiversiteit en bodemgezondheid.
Praktische Implementatie
De implementatie van biodiversiteitspoelen en wadi’s vereist een gedegen planning en samenwerking met ecologen en bodemdeskundigen. Hier zijn enkele stappen die gevolgd kunnen worden:
- Locatiebepaling: Identificeer de laaggelegen gebieden in de wijngaard waar water zich van nature verzamelt. Dit zijn ideale locaties voor biodiversiteitspoelen en wadi’s.
- Ontwerp en Aanleg: Ontwerp de poelen en wadi’s om water efficiënt op te vangen en te beheren. Dit kan betekenen dat er graafwerkzaamheden nodig zijn en dat er specifieke planten moeten worden geselecteerd die geschikt zijn voor deze omgeving.
- Monitoring en Onderhoud: Na de aanleg is het belangrijk om de poelen en wadi’s regelmatig te monitoren en te onderhouden. Dit omvat het controleren van waterstanden, het beheren van vegetatie, en het waarborgen dat de waterafvoer correct functioneert.
Conclusie
Regeneratieve waterhuishouding in een Nederlandse wijngaard, vooral op kleibodems, vraagt om een innovatieve benadering die zowel de ecologie als de economie van de wijnbouw verbetert. Door het aanleggen van biodiversiteitspoelen en wadi’s kunnen wijnbouwers de waterbalans in hun wijngaarden beter reguleren, de biodiversiteit verhogen en de bodemgezondheid verbeteren. Dit draagt niet alleen bij aan de duurzaamheid van de wijngaard, maar ook aan de kwaliteit van de wijn die geproduceerd wordt. Regeneratieve wijnbouw is niet alleen een stap vooruit voor de Nederlandse wijnindustrie, maar ook voor de bredere landbouwpraktijken die gericht zijn op het herstel en behoud van onze natuurlijke hulpbronnen.
Met dank aan onze partners
Dit jaar ontving Wijntuin Ronja samen met drie partners – Hemelse Natuur, Stichting In Goede Aarde en de Keuterboeren – een subsidie van de Provincie Noord-Holland om de regeneratieve wijntuin naar een hoger plan te tillen. De volgende ambities stonden hierin centraal:
-
- Het verbeteren van de waterhuishouding (druiven kunnen niet goed tegen natte voeten)
-
- Ondergrondse en bovengrondse biodiversiteit verbeteren (om een gezonder ecosysteem en nieuwe verdienmodellen te creëren) en meten
-
- Leren en experimenteren als uitgangspunt!